Zygmunt Noskowski

Zygmunt Noskowski (pocztówka), Warszawa: Tow. art. wyd.„Gryf” (1912-1918) / domena publiczna; źródło: Biblioteka Narodowa (Polona)

UTWORY KAMERALNE

UTWORY NA FORTEPIAN

(2.05.1846 – 23.07.1909) kompozytor, dyrygent, pedagog i publicysta muzyczny urodzony i zmarły w Warszawie. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku 5 lat, zaś na skrzypcach nieco później, pod kierunkiem Jana Hornziela. Regularną edukację muzyczną kontynuował następnie w Instytucie Muzycznym w Warszawie w klasie skrzypiec Apolinarego Kątskiego oraz w klasie kontrapunktu i śpiewu chóralnego Stanisława Moniuszki. Uczelnię tę ukończył z II nagrodą. Wykształcenie w zakresie kompozycji pogłębiał dodatkowo w Akademie der Künste w Berlinie pod kierunkiem Friedricha Kiela, co możliwe było dzięki otrzymaniu stypendium z Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego.

Prowadził intensywną działalność na polu organizacji życia muzycznego oraz zarządzania instytucjami kultury. Był m.in. miejskim dyrektorem muzyki oraz dyrygentem towarzystwa śpiewaczego Bodan w Kontancji w południowej Badenii. Zespół ten pod jego kierownictwem zyskał renomę najlepszego w księstwie. Pełnił funkcję dyrektora muzycznego WTM i zrekonstruował w jego ramach chór. Organizował również liczne orkiestry i zespoły kameralne. Przy współpracy z Władysławem Wiślickim i Piotrem Maszyńskim utworzył przy WTM szkołę muzyczną oraz chór dziecięcy. Podjąwszy apel Milija Bałakiriewa o utworzenie miejsca pamięci Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli zorganizował tam w 1894 roku pierwszy rocznicowy obchód, któremu towarzyszyło odsłonięcie pomnika Chopina oraz koncert. Nieustannymi staraniami o utworzenie stałej orkiestry w Warszawie przyczynił się do powstania Filharmonii Warszawskiej.

Jako pedagog pracował m.in. w Instytucie Muzycznym w Warszawie na stanowisku korepetytora w klasie śpiewu solowego Francesco Ciaffei’ego, nauczał kompozycji i instrumentacji w szkole muzycznej przy WTM, a także prowadził prywatne zajęcia, co miało szczególne znaczenie w okresie zamknięcia warszawskich uczelni przez władze carskie. Wśród jego najwybitniejszych wychowanków znaleźli się m.in.: Eugeniusz Pankiewicz, Antoni Rutkowski, Ignacy Jan Paderewski, Apolinary Szeluto, Ludomir Różycki, Grzegorz Fitelberg oraz Karol Szymanowski.

Dodatkowo, występował jako skrzypek, altowiolista, pianista i dyrygent w wielu różnych zespołach. Z upodobaniem prezentował muzykę twórców polskich, takich jak: Piotr Maszyński, Władysław Żeleński czy wspomnianych wyżej swoich uczniów, unaoczniając krytyce i odbiorcom skalę dorobku polskich kompozytorów. Prowadził także działalność publicystyczną pisząc artykuły (m.in. do „Echa Muzycznego” czy „Kuriera Warszawskiego”), rozprawy, omówienia utworów oraz prace o tematyce pedagogicznej. Co szczególnie ciekawe, był pomysłodawcą systemu zapisu muzyki dla niewidomych, do stworzenia którego zainspirowała go praca w Instytucie Głuchoniemych i Ociemniałych.

Twórczość kompozytorska Noskowskiego jest bardzo bogata i zróżnicowana. Składają się na nią utwory orkiestrowe, kameralne, fortepianowe, chóralne, na głosy solowe z towarzyszeniem instrumentalnym, a także dzieła sceniczne, muzyka teatralna i różno-obsadowe opracowania dzieł innych twórców. Wśród kompozycji orkiestrowych znaleźć można takie gatunki jak: symfonia, wariacje, fantazja, marsz, polonez i in. Dzieła kameralne powstawały na obsady smyczkowe z ewentualnym towarzyszeniem fortepianu oraz na fortepian na 4 ręce. Utwory przeznaczone na fortepian solo utrzymane są głównie w gatunkach miniatur tanecznych i nietanecznych. W kompozycjach wokalnych i wokalno-instrumentalnych, wśród których znajdują się zarówno niewielkie pieśni jak i dzieła kantatowe, wykorzystał twórca teksty takich autorów jak: Adam Asnyk, Maria Konopnicka, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Andrzej Niemojewski, Władysław Syrokomla, Teofil Lenartowicz i wielu innych. Wśród dzieł scenicznych znajdują się natomiast opery, operetki i wodewile.

Estetyka twórczości Noskowskiego ukształtowała się w kręgu dzieł Stanisława Moniuszki i Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego. Kompozycje Fryderyka Chopina poznał dopiero jako dojrzały artysta i nie uległ ich wpływom. Warsztat kompozytorski rozwinął do wysokiego poziomu. Jego dzieła charakteryzuje obecność form klasycznych, rozbudowane przekształcanie materiału tematycznego oraz wykorzystywanie elementów narodowych. W dorobku twórcy znaleźć można zarówno dzieła zaawansowane technicznie i wyrazowo jak i kompozycje o mniejszych walorach, skierowane do szerokiej publiczności.